Με βάση τα παραπάνω και δεδομένου , ότι το Ελαιόλαδο συνεχίζει να είναι στο κέντρο της ερευνητικής δραστηριότητας, αξίζει να κάνουμε μια ανασκόπηση στα οφέλη που προσφέρει το ελαιόλαδο στην υγεία μας. Το παρθένο ελαιόλαδο, είναι «ο χυμός της ελιάς» και έρχεται στο πιάτο μας περνώντας μόνον από φυσικές διεργασίες. Είναι από τα ελάχιστα έλαια που δεν υφίστανται διαδικασίες εξευγενισμού.
Έτσι, τα περισσότερα από τα πολύτιμα συστατικά του παραμένουν αναλλοίωτα και μπορούν να έχουν ευεργετικές δράσεις στον οργανισμό μας.
Αποτελέσματα πολλών ερευνών και η διεθνής βιβλιογραφία, δείχνουν, ότι το ποσοστό των αντιοξειδωτικών που περιέχονται στο ελαιόλαδο είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Υπάρχουν πλέον πολυάριθμες αποδείξεις σχετικά με την ισχυρή αντιοξειδωτική δράση των φαινολικών συστατικών του ελαιολάδου, τόσο in vitro όσο και in vivo. Επιπλέον έχει επισημανθεί ότι τα φαινολικά συστατικά του ελαιολάδου έχουν ισχυρή αντιοξειδωτική ικανότητα και συμβάλλουν και σε διάφορες βιολογικές λειτουργίες, που παίζουν θετικό ρόλο στα υγιεινά αποτελέσματα της Μεσογειακής δίαιτας στην υγεία. Διαιτητικά αντιοξειδωτικά , αποκαλούνται οι ουσίες των τροφίμων, που έχουν την δυνατότητα να μειώσουν βλαβερές επιδράσεις των ελευθέρων ριζών στον οργανισμό.
Οι ελεύθερες ρίζες σχηματίζονται είτε κατά την διάρκεια διαφόρων βιολογικών ενεργειών, είτε είναι ενδιάμεσα προϊόντα αντιδράσεων, τα οποία προέρχονται είτε από το περιβάλλον (π.χ. κάπνισμα, περιβαλλοντική μόλυνση). Τα επίπεδα των ελευθέρων ριζών στον ανθρώπινο οργανισμό δεν πρέπει να υπερβαίνουν ένα δεδομένο επίπεδο. Η περίσσεια των ελευθέρων ριζών μπορεί να έχει βλαβερές συνέπειες και ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Τα επίπεδα των ελευθέρων ριζών «ελέγχονται» από τον αντιοξειδωτικό αμυντικό μηχανισμό που διαθέτει ο οργανισμός μας. Στον μηχανισμό αυτό παίζουν σημαντικό ρόλο θρεπτικά συστατικά όπως οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες Ε και C. Άλλες οικογένειες διαιτητικών αντιοξειδωτικών , όπως τα καροτενοειδή, τα φλαβονοειδή και οι φαινολικές ενώσεις παίζουν ενισχυτικό αντιοξειδωτικό ρόλο.
Οι φαινόλες που υπάρχουν στο παρθένο ελαιόλαδο, αφομοιώνονται από τον ανθρώπινο οργανισμό και έτσι μπορούν να συνεισφέρουν στην αντιοξειδωτική ικανότητα του αμυντικού μας συστήματος . Οι κυριότερες φαινόλες των ελιών και του παρθένου ελαιολάδου είναι οι μη πολικές ελευρωπαΐνη, λιγκστροζίδιο και οι αγλυκόνες τους και οι πολικές υδροξυτυροσόλη και τυροσόλη . (Πίνακας 1)
Σε μελέτη του 2004 καταδείχθηκε, ότι φαινολικά συστατικά που περιέχονται στο παρθένο ελαιόλαδο ρύθμισαν την οξειδωτική/αντιοξειδωτική κατάσταση, υγιών ατόμων (ανδρών) οι οποίοι κατανάλωναν πολύ χαμηλή ποσότητα αντιοξειδωτικών .
Πιθανές ευεργετικές ιδιότητες του ελαιολάδου στα καρδιαγγειακά νοσήματα
Είναι πλέον αποδεδειγμένο, ότι τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης είναι κύριος παράγων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Η χοληστερόλη μεταφέρεται στο αίμα μέσω πρωτεϊνών, όπου «εγκλωβίζονται» ως μικροσφαιρίδια. Οι πρωτεΐνες αυτές καλούνται λιποπρωτεΐνες. Η LDL (Low density lipoprotein) είναι ο κύριος μεταφορέας της χοληστερόλης στο αίμα. Έχει βρεθεί, ότι υψηλά επίπεδα LDL προκαλούν στένωση των αρτηριών. Η διαδικασία αυτή καλείται αθηροσκλήρωση και είναι η κύρια αιτία πρόκλησης στεφανιαίας νόσου. Νεώτερες έρευνες υποστηρίζουν, ότι η τάση της LDL για οξείδωση συντελεί στην εξέλιξη της διαδικασίας αθηρωμάτωσης. Κατά συνέπεια υπάρχουν δύο πιθανοί τρόποι, μέσω των οποίων το παρθένο ελαιόλαδο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο :
- Μειώνοντας τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης μέσω της επίδρασης των Μονοακορέστων λιπαρών οξέων
και
- Παρεμποδίζοντας την οξείδωση της LDL χοληστερόλης χάρις στις αντιοξειδωτικές ουσίες, που περιέχει.
Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα.
Υπάρχουν αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα, που αναφέρουν ότι ο τύπος και η ποσότητα των λιπαρών οξέων έχουν επίδραση στα επίπεδα της LDL χοληστερόλης και συνεπώς επηρεάζουν τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης. Τα λιπαρά της δίαιτας, τα οποία μειώνουν την LDL χοληστερόλη είναι τα Πολυακόρεστα και τα Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα σε αντίθεση με τα Κεκορεσμένα (κυρίως ζωικής προέλευσης) που την αυξάνουν.
Με βάση τα δεδομένα μιας μετα-ανάλυσης 27 δημοσιευμένων μελετών σχετικά με τα λιπαρά οξέα της δίαιτας και την επίδρασή τους στα επίπεδα της χοληστερόλης του αίματος, υπολογίσθηκαν τα αποτελέσματα της αντικατάστασης του 1% της προσλαμβανόμενης ενέργειας από υδατάνθρακες με 1% προσλαμβανόμενης ενέργειας από λιπαρά οξέα. Τα αποτελέσματα δείχνουν σαφώς ότι εάν σε ένα διαιτολόγιο αντικατασταθούν τα κορεσμένα οξέα (12:0, 14:0 & 16:0) με ελαιόλαδο (Πίνακας 2) ή με άλλα έλαια πλούσια σε πολυακόερεστα λιπαρά, παρατηρούνται θετικά αποτελέσματα στα επίπεδα της LDL χοληστερόλης του αίματος, ενώ σημειώθηκε ότι με Πολυακόρεστα (18:0), τα αποτελέσματα ήταν ακόμη πιο θετικά.
Δεδομένου, ότι τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης του ορού, είναι άμεσα συνδεδεμένα με τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ η HDL χοληστερόλη συνδέεται αντίστροφα με το κίνδυνο αυτό, ο λόγος ολική χοληστερόλη/HDL (TC/HDL), χρησιμοποιείται συχνά ως δείκτης καρδιαγγειακού κινδύνου.
Τα Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, εκτός από την επίδραση που έχουν στην LDL, μπορεί να επηρεάζουν και την ευαισθησία της LDL ως προς την οξείδωση. Έχει αποδειχθεί, ότι διαιτολόγια πολύ πλούσια σε Μονοακόρεστα – σε σύγκριση με διαιτολόγια πολύ πλούσια σε Πολυακόρεστα (τα οποία είναι πιο ευοξείδωτα) – καταλήγουν σε LDL με περισσότερα Μονοακόρεστα και λιγότερα Πολυακόρεστα, κάνοντας έτσι αυτή την λιποπρωτεΐνη – τουλάχιστον θεωρητικά – λιγότερο ευοξείδωτη. Πάντως είναι φανερό, ότι είναι πιο σημαντικό να μειωθεί η ευαισθησία της LDL στην οξείδωση με πρόσληψη των κατάλληλων αντιοξειδωτικών
Ελαιόλαδο και καρκίνος
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν συνδέσει την πρόσληψη ελαιολάδου με μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης πολλών μορφών καρκίνου . Την τελευταία δεκαετία έχει γίνει σημαντική πρόοδος στην κατανόηση του τρόπου συνεισφοράς του παρθένου ελαιολάδου στην πρόληψη του καρκίνου. Ένας μεγάλος αριθμός από τα ήσσονα συστατικά του παρθένου ελαιολάδου έχουν ταυτοποιηθεί ως αποτελεσματικοί παράγοντες κατά των διαδικασιών έναυσης, ενεργοποίησης και προόδου της καρκινογένεσης: η τοκοφερόλη, τα καροτενοειδή, ορισμένες φαινολικές ενώσεις (είτε απλές όπως η τυροσόλη και η υδροξυτυροσόλη, είτε παράγωγα τους όπως τα σεκοϊριδοειδή και οι λιγνάνες), το σκουαλένιο και η φυτοστερόλη β-σιτοστερόλη. Από τα κύρια συστατικά του ελαιολάδου υπάρχουν ενδείξεις ότι και το μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ μπορεί να παίζει κεντρικό ρόλο στον μηχανισμό αντικαρκινικής προστασίας. Για την πλήρη κατανόηση του μηχανισμού της χημειοπροστατευτικής δράσης του παρθένου ελαιολάδου απαιτείται περαιτέρω έρευνα σε πειραματόζωα – μοντέλα πολυσταδιακής καρκινογένεσης.
Άλλες ευεργετικές ιδιότητες του ελαιολάδου
Έχει γίνει σαφές ότι αυξάνοντας την πρόσληψη καλίου και μαγνησίου, φρούτων και λαχανικών (που συμπεριλαμβάνονται στην κλασσική μεσογειακή δίαιτα) μπορεί να μειωθεί η αρτηριακή πίεση. Τα πιθανά ευεργετικά αποτελέσματα στην αρτηριακή πίεση μπορεί να αυξηθούν με κατανάλωση παρθένου ελαιολάδου, όπως φαίνεται από πρόσφατες μελέτες .
Επιπροσθέτως, πέρα από τα πιθανά ευεργετικά αποτελέσματα του παρθένου ελαιολάδου στην χοληστερόλη ορού, στο οξειδωτικό στρες και στην πίεση, έχει υποδειχθεί ότι οι φαινόλες του παρθένου ελαιολάδου μπορεί να έχουν ευνοϊκή επίδραση στην ροή του αίματος και στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Πρόσφατα αναφέρθηκε και η αντιφλεγμονώδης δράση της ελαιοκανθάλης, συστατικού που ανιχνεύτηκε σε παρθένα ελαιόλαδα και προσομοιάζει με τη φαρμακευτική ουσία ibuprofen .
Παρ’ όλα αυτά, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες, ώστε να επιβεβαιωθούν τα παραπάνω ευρήματα σε ανθρώπους.
Γενικότερα, στην διεθνή βιβλιογραφία, υπάρχουν πολλές μελέτες και ανασκοπήσεις, οι οποίες αναφέρουν σοβαρά στοιχεία σχετικά με την ευεργετική επίδραση του ελαιολάδου στην υγεία του ανθρώπινου οργανισμού. Όμως, προκειμένου να προσδιοριστεί ο ρόλος κάθε επιμέρους συστατικού του ελαιολάδου, απαιτούνται επιπλέον μελέτες και αποδείξεις. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το ελαιόλαδο - και οι επιδράσεις του στην υγεία - είναι σκόπιμο να αναλυθεί ως μέρος του συνολικού διαιτολογίου λόγω των πιθανών συνεργιών με συστατικά προερχόμενα από άλλα τρόφιμα. Σε αυτές ακριβώς τις υπό εξέτασιν συνέργιες και αλληλεπιδράσεις, θα πρέπει να αποδοθεί και η συνολική αξία της μεσογειακής δίαιτας.
Τέλος θα πρέπει να τονισθεί ότι οι θετικές επιπτώσεις των συστατικών του παρθένου ελαιολάδου στην υγεία εξασφαλίζονται μόνο αν το προϊόν είναι άριστης ποιότητας, έχει παραχθεί, συσκευασθεί και διακινηθεί με ασφάλεια, σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και δεν έχει υποστεί «κακομεταχείριση» από τον καταναλωτή είτε στη φύλαξη είτε στο μαγείρεμα.
Πίνακας 1. Δομή των κυριοτέρων φαινολών που περιέχονται σε ελιές και σε ελαιόλαδο
Πίνακας 2: Σύσταση ελληνικού παρθένου ελαιολάδου
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Visioli F, Galli, C Crit Rev Food Sci Nutr.; 42, 209-21 (2002)
- Katan M.B. et al. Journal of Nutrition; 132, 409-417 (2002)
- Boskou, D. (1996) Olive Oil. Chemistry and Technology, AOCS Press, Champaign,Illinois
- Covas et al., Journal of Nutrition; 134, 2314-2321, (2004)
- Sotiroudis TG et al., It.J. Food Sci. 15, 169 (2003)
- Ruiz-Gutierrez V et al.. J of Nutr Bioch,;8, 689-695 (1997)
- Beauchamp et al. Nature, 437, 45 (2005)
